Başlıklar
KRİPTO PARA KULLANILMASINA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEME VAR MIDIR?
Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de kripto paraların kullanımı yaygınlaşmaktadır. Bu nedenle kamu otoritesi bu paraların hukukî niteliklerini tespit etmek ve hukukî bir düzenleme yaparak işlem güvenliğini sağlamak istemesi yadsınamaz bir gerçektir. Ancak gerek ülkemiz hukukunda gerek dünyada henüz Bitcoin, Ethereum gibi kripto paralar hakkında kapsamlı bir düzenleme mevcut değildir.
Türk Hukukunda “Kripto Varlık” kavramı 16 Nisan 2021 tarihli “Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına dair yönetmelik”te kullanılmıştır. Yönetmelikte “Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmaması” başlıklı 3’üncü maddesinde; “Bu Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder”. hükmüne yer verilmek suretiyle kripto varlıkların gayri maddi varlık olduğu açıklanmıştır. Yönetmelikte, dağıtık defter teknolojisi ifadesi kullanılarak da “Blockchain” teknolojisine atıfta bulunmuştur.
Yönetmelik bağlamında kripto paranın ödeme aracı olamayacağı değerlendirilmiş olsa da, kripto para ile hizmet alınabileceği, mal alınabileceği gözden kaçırılmamalıdır. Kaldı ki “Tesla” bu durumun en önemli örneğidir.
Yine 5 Mayıs 2021 tarihinde Mali Suçlar Araştırma Kurulu (MASAK) tarafından Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Rehberini Yayınladı. Yayınlanan rehberde Suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmanının önlenmesine dair yükümlülüklere ilişkin temel esaslara yer verilmiştir. Rehbere göre suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmanının önlenmesi, söz konusu suçlarla mücadelede etkinliğin sağlanabilmesi ve mali sistemin suçlular tarafından kullanılmasının engellenebilmesi için “yükümlülükler” belirlenmiştir. Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının, yükümlükleri kısaca şu şekilde özetlenebilir;
Müşterilerinin tanınması yükümlülüğü
Gerçek kişilerde kimlik tespiti yükümlülüğü
Ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerde kimlik tespiti yükümlülüğü
Müteakip işlemlerde kimlik tespiti
Şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğü
Görülmektedirki “Bitcoin (BTC)”, “Ethereum(ETH)”, Ripple(XRP)”, “Chainlink(LINK)” gibi kripto paralara karşı bir yöneliş içerisinde olunduğu ve hukuki anlamda henüz kapsamlı bir kanuni düzenleme bulunmamasına karşın artık yavaş yavaş bu alana yönelik adımların atılmaya başlandığı bir gerçektir Ancak şu aşamada merkezi otorite kripto paralara direkt müdahale etmek yerine kullanıcıların ve yatırımcıların dikkatini risklere çekerek bir takım yükümlülükler ve yaptırımlar getirmeyi tercih etmektedir.
Ancak unutulmamalıdır ki teknolojiyle olan etkileşimimizle geride kalmadan gelişmiş dünya ülkelerindeki gelişmelere ve mevcut ihtiyaçlara yönelik hukukta yenilikçi ve kapsayıcı adımların atılabilmesi önem arz etmektedir. Ülkemizde kripto para alanında güncel gelişmeleri güvenli şekilde hayatımıza adapte edebilmenin de yolu, hukuki düzenlemelerin oluşturulması ve geliştirilmesi ile mümkün olacaktır. Ayrıca kripto para hukuku alanında yeni ve kapsamlı kanuni düzenlemeler yapılması meydana gelebilecek hak kayıplarına ve bu alanda karşılaşılması muhtemel sorunlara çözüm olacaktır.
TÜRKİYE’DE KRİPTO PARA KULLANILMASI YASAK MI?
Eğer bir ülkede kripto paralara ilişkin hukuki bir düzenleme yapılarak hukuk tarafından koruma altına alınmışsa, bu durumda kripto paraların yasak olması düşünülemez ve bu ülkede kripto paralar yasaldır. Ancak kripto paralar bazı ülkelerde yasak bazı ülkelerde yasaldır. Örneğin; Afganistan, Pakistan, Bangladeş, Vietnam gibi ülkelerde ülkeler kripto paraları yasaklanmışken, ABD, Japonya, İngiltere, Avustralya, G.Kore başta olmak üzere gelişmiş ülkelerde çoğunda kripto paralar yasal hale getirilmiştir.
Türkiye açısından baktığımızda ise kripto paraların yasal veya yasak olduğuna ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Diğer bir anlatımla kripto paraların işleyişini düzenleyen yasal mevzuat olmamasına rağmen, kripto para alım satımını, transferini engelleyen ve yasaklayan yasal düzenlemeler de bulunmamaktadır. Bu nedenle cezai bir yaptırımı olmayan Bitcoin (BTC), Ethereum(ETH), Ripple(XRP), Chainlink(LINK) ya da diğer kripto paraları soğuk cüzdanlarda taşınmasında ya da kripto para borsalarında işlem yapılmasında cezai sorumluluk bulunmamaktadır. Nitekim; 5237 sayılı Türk Ceza Kanun’un 2’nci maddesinde “Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz “hükmünde de açıklandığı gibi “suçta ve cezada kanunilik ilkesi”uyarınca yapılan iş ve işlemler esnasında suç olarak tanımlanmayan fiillere yaptırım uygulanması mümkün değildir.
Ancak, bununla birlikte 30 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe giren 16 Nisan 2021 tarihli “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” kapsamında kripto paralar, Türkiye’de ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde ödeme aracı olarak kullanılması yasaklanmıştır. Kripto paraların alım-satımına yönelik ise herhangi bir yasak bulunmamaktadır. Yönetmelik ile Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamayacağı belirtilmiştir.
KRİPTO PARALARIN VERGİLENDİRİLMESİ MÜMKÜN MÜ? TÜRKİYE’DE KRİPTO PARALARDA VERGİLENDİRME VAR MI?
Teknolojinin gelişmesi ve küreselleşme ile para da dijitalleşmeden nasibini almıştır. Bu anlamda, Kripto paralar, başta genç yatırımcılar olmak üzere, tüm dünyada milyonlarca kişi tarafından kullanılır hale geldi. Özellikle sert yükseliş ve düşüşlerin yaşandığı kripto para piyasası, kısa sürede büyük kârlar elde etmek isteyen yatırımcılar için ilgi çekici bir alan olmuştur. Kripto paradan elde edilen kazançların vergilendirilmesine ilişkin ülkeler arasında farklılık bulunmaktadır. Kripto parayı vergilendiren ülkelerin başında Rusya ve Danimarka gibi ülkeler gelmekte olup, kripto para bu ülkelerde vergilendirilmiştir. Gelişmiş ülkelerde kripto paraların vergilendirilmesi söz konusu olsa da; ülkelerde farklı vergilendirme sistemleri uygulanmaktadır. Nitekim, ABD’de kripto para sahiplerinden gelir vergisi alınırken, Almanya’da ise 600 Euro’dan düşük değerler için vergi uygulanmamaktadır. Yine benzer şekilde kripto parayı kabul edip sistemlerine entegre eden ülkelerin başında gelen Güney Kore’de, kripto paradan elde edilen kazançtan yüzde 20 oranında vergi alınmasına yönelik çalışmalar bulunmaktadır.
Tüm dünyayı etkisi altına alan kripto paralar, Türkiye’de de büyük ilgi görmektedir. Ancak, bazı ülkelerde (Malta, Hong Kong ve Singapur) olduğu gibi, Türkiye ‘de de Kripto paradan vergi alınmamaktadır. Türkiye’de vergi sistemi incelendiğinde gelir kaynağı sayılan ve kazanç elde edilen her şey vergi kapsamında değerlendirilmesi mümkündür. Fakat halihazırda Türkiye’de kripto paralarla ilgili vergi mevzuatı dahil, herhangi bir yasal altyapı ve düzenleme bulunmamaktadır. Dünyada en çok kripto para kullanan ülkelerden biri olan Türkiye’de günlük işlem hacminin 1 milyar doları aştığı, ayrıca yaklaşık 3 milyon kişinin de bu işin ticaretini yaptığı belirtilmektedir. Bu nedenle önümüzdeki günlerde böyle bir alanın vergilendirilmesine dönük olarak kamu otoritelerinin bigâne kalamayacağını düşünmekteyiz. Bununla birlikte kripto finansal varlıkların “edinimi, alım, satım ve devir” işlemlerinde vergi düzenlemesi yapılması önem taşımaktadır.
Türkiye de özellikle son dönemde kripto paraların vergiye tabi tutulacağı yönünde haberler çıkmakta ve bu hususta toplumda bu yönde bir beklenti ortaya çıkmıştır. Özellikle 16 Nisan 2021 tarihli Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’in yürürlüğe girmesi akabinde (MASAK) tarafından Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Rehberinin yayınlanmasıyla Türkiye, Kripto para alanında birtakım düzenlemeler yapmaya başlamıştır. Devamında, Hazine ve Maliye Bakanı tarafından ise kripto parayla ilgili olarak vergilendirme konusunda bir çalışma olduğu kamuoyuna duyurulmuştur. Fakat, halihazırda Türkiye’de kripto paraların vergilendirilmesi uygulamasının hangi şartlara bağlanacağı henüz belirsizdir.
KRİPTO PARALAR GEÇMİŞE YÖNELİK VERGİLENDİRİLEBİLİR Mİ?
Kripto paradan elde edilen kazançların geçmişe dönük vergiye tabi olup olamayacağı hususu Türkiye’de en çok sorulan soruların başında gelmektedir. Türkiye de kripto paralar henüz tanımlanmamıştır. 213 sayılı Vergi Usul Kanun’unu 19’uncu maddesinde; “Vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğar.” Hükmünde vergi hukukunun en temel unsuru olan “vergiyi doğuran olay” açıklanmıştır. Bu nedenle kripto paradan vergi alınabilmesi için kripto paranın önce kanunla tanımının yapılması, daha sonra vergilendirilmesi gerekmektedir.
Hukuk devletinin temel ilkelerinden biri “hukuk güvenliği” ilkesidir. Hukuk güvenliği, normların öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde devlete güven duyabilmesini, devletin de yasal düzenlemelerde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılar. Bu nedenle kripto paraların geçmişe dönük vergilendirilmesi hukuka aykırı bir işlem olacaktır
