Başlıklar
TRAFİK KAZASINDAN KAYNAKLANAN TAZMİNAT DAVALARINDA “HATIR TAŞIMASI” İNDİRİMİ SORUNU
A-GENEL OLARAK
Günümüzde birçok kişi eş-dost muhabbetinden kaynaklı olarak yolculuk yapmış ve hatta bununla birlikte aracında da birilerini taşımıştır. Hatır taşıması günlük hayatımızda çok önemsemediğimiz, dikkat etmediğimiz ve olağan bir husus olarak karşımıza çıksa da trafik kazaları sonrasında birtakım zararların meydana gelmesi akabinde durum değişmekte ve hukuki niteliği itibariyle somut olayların değerlendirilmesinde önem arz etmektedir.
Her ne kadar doğrudan KANUNİ BİR TANIMI BULUNMASA DA HATIR TAŞIMASI, taşıyanın yakınını, yakını olsun olmasın herhangi bir kimseyi taşıtına alıp, ücret almaksızın bulunduğu yerden başka bir yere götürülmesidir. Günlük hayatta en çok karşılaştığımız hatır taşımasına örnek vermek gerekirse; amcanızı evinden alıp, otogara götürmek veya eşinizin kuzenini hastaneden eve götürmek şeklinde sayabiliriz.
Trafik kazalarının meydana gelmesi sonucu açılan davalarda, davalıların “HATIR TAŞIMASI” adı altında hesaplanan tazminattan “indirim” yapılması hususunda talepleri bulunmaktadır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Genel Hükümlerin Uygulanması” başlıklı 87’nci maddesinde; “Yaralanan veya ölen kişi, hatır için karşılıksız taşınmakta ise veya motorlu araç, yaralanan veya ölen kişiye hatır için karşılıksız verilmiş bulunuyorsa, işletenin veya araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibinin sorumluluğu ve motorlu aracın maliki ile işleteni arasındaki ilişkide araca gelen zararlardan dolayı sorumluluk, genel hükümlere tabidir.” Hükmüne yer verilmek suretiyle hatır taşımacılığı genel hükümlere tabi kılınmıştır. Ancak Yargıtay Uygulamalarında, hatır taşıması da olsa taraflar arasında “yolcu taşıma” ilişkisinin kurulduğu kabul edilmektedir.
Hatır taşımacılığının HUKUKİ NİTELİĞİ itibariyle tartışmalı olup, bunun da en temel sebebi taşınanın hatır taşımacılığı sırasında bedensel zarara uğraması veya ölmesi durumunda sorumluluğun hangi hükümlere göre belirlenip belirlenmeyeceği noktasındadır.
2918 sayılı Kanunun 87. Maddesinden yararlanabilmek için “HATIR TAŞIMASI”nın belli başlı temel şartları vardır. Kısaca bunları incelememiz gerekmektedir.
B-HATIR TAŞIMASININ ŞARTLARI NELERDİR?
1-Kişinin Araçla Taşınması veya Aracın Hatır için Kullandırılması ÜCRETSİZ ve KARŞILIKSIZ Olmalıdır.
Burada en önemli husus hatır için taşınan kişi kendi rızasıyla araca binmiş olması olup aksi durumda, hatır taşımasından da söz edilemeyecektir. Diğer yandan hatır için taşımanın ücretsiz olarak yapılması veya aracın ücretsiz bir şekilde kullandırılması gerekmektedir. Burada tespit edilmesi gereken, her ücretsiz ve karşılıksız taşımanın hatır taşımacılığı kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceği diğer bir sorundur. Önemle ifade etmek gerekir ki; kişinin kendi aile bireylerini taşıması “hatır taşımacılığı” olarak değerlendirilmemektedir. Çünkü aile bireylerinin taşınması hatır değil, ailevi ilişkiler ve yükümlülüklerinin bir gereğidir.
Ayrıca, hatır taşımacılığında karşılıksız olma şartından anlaşılması gereken taşınan kişinin benzin, mazot, otogaz fiyatlarına dahil herhangi bir ortaklığının olmamasıdır. Böyle bir durum söz konusu olursa burada hatır taşımacılığından değil menfaatten bahsedilecektir.
2-Hatır İçin Taşınan veya Kullanan Kişinin Ölmesi ya da Yaralanması Gerekir.
Hatır taşımasından ve bunun hukuki mahiyetinden yararlanılabilmesi için; hatır için taşınan kişinin veya hatır için aracın karşılıksız verildiği kişinin, ölmesi ya da yaralanması durumunda söz konusu olmaktadır. İşleten veya bağlı olduğu teşebbüs sahibinin sorumlu tutulabilmesi için, aracında taşıdığı veya aracını verdiği kişinin yaralanması veya ölmesi şeklinde bir zarar meydana gelmelidir. Zarardan anlaşılması gereken hatır için taşınan kişinin kendisinde/bedeninde meydana gelen bir zarar olmalıdır.
Hatır taşımacılığı hususunun tazminat davalarında en önemli katkısı hatır taşımacılığı sonucunda zarar gören lehinde hükmedilecek bedensel zararlardan doğan tazminatlardan veya ölüm halinde zarara uğrayanlar lehine hükmedilecek tazminatlarda “indirim” yapılmasını sağlamasıdır. Bir diğer ifadeyle hatır taşıması yapan tarafın sorumluluğunun azaltılmasına katkı sunması açısından önem arz etmektedir.
Kaldı ki, Güncel Yargıtay Uygulamaları hatır taşımacılığı kapsamında değerlendirilen zararlardan sorumluluğun gerek araç sahibi açısından gerekse sigorta şirketi tarafından geçerli olduğunu ve kusur oranında hatır taşımacılığı olduğu durumlarda zarar gören kişinin zararlarının karşılanacağı kabul görmektedir.
C) HATIR TAŞIMASINDA HAKKANİYET İNDİRİMİ VE ORANI NEDİR?
Hatır taşımasından kaynaklı zararlardan doğan maddi tazminat davalarından hakim mutlaka indirim yapmak zorunda değildir. Ancak tazminatta indirim yapmayan hakim bunun gerekçesini kararında tartışması ve nedenlerini göstermesi gerekir. Fakat adalet duygusunun gereği olarak hatır taşımasının olduğu hallerde hakkaniyet gereği indirim yapılması gerektiği kanaatindeyiz. Nitekim, araç sahibi veya taşınanın kusurları dikkate alınarak zararın sonuçlarından sorumlu tutulması gerekir. Diğer bir anlatımla; Hatır için taşınan kişi de zararın doğmasında veya artmasında etkili olmuş ise tazminat indirilebilir veya tamamen kaldırılabilir.
Ayrıca, hatır taşımacılığının ücretsiz ve karşılıksız olması durumu hatır taşıması indirim oranına ilişkin hususunda dikkate alınmasını zorunlu kılmaktadır. Öyle ki; Yargıtay uygulamalarında değişkenlik olmakla birlikte özellikle YARGITAY 17. HUKUK DAİRESİ’nin yerleşik içtihatlarında %20 oranında indirim yapılması gerektiği yönünde hüküm tesis edilmektedir. (“..Hatır taşıması nedeni ile Dairemiz ilkelerine göre %20 oranında indirim yapılmak suretiyle hüküm kurulması gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir..” (Yargıtay 17.Hukuk Dairesi 01.10.2019 tarih ve 2016/19247 E., 2019/8750 K.), “..tazminattan %20 oranında hatır taşıması indirimi yapılıp yapılmaması gerektiği hususları tartışılarak sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir…” (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 18.01.2021 tarih ve 2020/9202 E., 2021/66 E.)
