CİSMANİ ZARARLARDA MANEVİ TAZMİNATIN ÖLÇÜSÜ

MANEVİ TAZMİNAT HESAPLANMASI NASIL OLMALIDIR?

Manevi tazminat hesabının, maddi tazminata benzer bir hesaplama yöntemiyle makul ölçülerde belirlenebilir olması gerekmektedir. Güncel yargı kararları da artık manevi tazminatın “takdir” edilmek yerine, somutlaştırılarak hakkaniyete uygun bir hesaplama ölçüsü bulunması gerektiği yönündedir.
Manevi tazminatın hesaplanabilmesi adına öncelikle, manevi tazminatın belirlenmesinde ele alınan iki ana kritere çok dikkat etmek gerekmektedir. Bunlar manevi tazminatın “maddi tazminatı tamamlayıcı- denkleştirme işlevi” ile ikincisi olan “caydırıcılık işlevi” ele almamız gerekecektir. Bu hususlar dikkate alındığında, maddi tazminat hesaplanmasına benzeri şekilde, manevi tazminat hesabında bize kolaylıklar sağlayacaktır. Şöyle ki;

I- Manevi Tazminatın, Maddi Tazminatı Tamamlayıcı Denkleştirme İşlevi Ve Bunun Uygulanması;

Manevi tazminatı için bir hesaplama yaparken, maddi tazminatın eksiğini kapama hususu değerlendirilerek, maddi tazminat hesaplama yöntemine benzer bir hesaplama yöntemiyle gerçekleştirilecektir. Bu hesaplama yöntemi ele alınırken, kişinin uğramış olduğu manevi çöküntü dikkate alınacağından, yani başka bir deyişle; manevi tazminatın insani duyguların uğramış olduğu zararların tazmini noktasında ele alınacağından, maddi tazminatta dikkate alınan kişinin kazanç miktarı ile çalışma yaşı sınırının bir yana bırakılması ile hesaplama yapılması gerekecektir.
Manevi zarara uğrayan Kişi(ler) ne iş yaparlarsa yapsınlar, aylık ne kadar kazanç elde ederlerse etsinler veya hiç gelir elde etmesinler, hangi yaşta olurlarsa olsunlar, herkes için eşit, tek ve ortak bir para ölçüsüyle (asgari ücretler üzerinden) manevi tazminat (maddi tazminat hesaplanır gibi) hesaplaması yapılması gerekecektir. Bu hesaplama yöntemi ile toplum içerisinde farklı gelir grupları arasında bir fark olmadan bir hesaplama yapılmış olacaktır.
Hesaplanan manevi tazminat tutarı, ilk başta, zarar görenin maddi zarar tutarıyla (azlık, çokluk ya da yokluk durumuna göre) denkleştirilecek; daha sonra ise, yasalarda belirtildiği gibi (BK.47,TBK.56) “olayın özellikleri gözetilerek” ikinci bir değerlendirme yapılarak; en son hakim, mevzuatta kendisine tanınan yetkileri kullanarak (TMK.m.4; BK.42/2-44/2; TBK.50/2-52) ve yasalardaki hükümlerin anlam ve amacına uygun biçimde, hakkaniyete uygun olacak şekilde hesap sonucunun biraz altında veya biraz üstünde, ama belirlenen miktardan fazla bir miktar uzaklaşmayarak, artık belirlenen miktardan çok uzaklaşmadan “takdir” yetkisi kullanarak, hükme esas olacak manevi tazminat tutarını belirlemesi gerekmektedir.

Yukarıda izah etmiş olduğumuz anlatımları örnek olaylar üzerinden somutlaştırmak gerekirsek:

Örnek:1-
Vefat eden kişinin, destek tazminatı hak etmeyen yetişkin çocuklarının veya kardeşlerinin ya da başkaca yakınlarının tazminat istekleri manevi tazminatla karşılanacaktır. Burada da yukarıda belirttiğimiz hususlar dikkate alınarak; maddi tazminat hesabına benzer (asgari ücretler üzerinden hesaplama yapılcaktır) manevi tazminat hesabında; kişilerin yaşam süreleri, destek pay oranlar ve varsa müteveffanın kusur oranı dikkate alınarak bir hesaplama yapılacak olup; belirlenen miktar diğer kazaya etki eden özel durumlar da gözeterek "takdir yetkisi" kullanması için dava dilekçesinde dosya hakimine sunulması gerekmektedir.

Örnek:2-

Son zamanlarda Yargıtay kararlarında benimsendiği üzere, hukuka aykırı bir eylem veya olay sonucu bedensel zarar meydana gelmese veya kalıcı bir maluliyet oluşmasa dahi, yaşanılan olay sonucu kişide oluşan ruhsal sarsıntı ve sinir bozukluğu da manevi tazminat isteğini haklı kılmaktadır.         Bedensel zarara uğrayan kişinin yakınlarında dahi benzer bir etkilenme yüzünden aynı hakka sahip bulunmaktadırlar. Bu gibi durumlarda, maddi tazminata benzer, manevi tazminat hesabı yapılabilmektedir. 
Her ne kadar, bu tür etkilenmelerde işgücü kayıp oranı, yaşam süresi, destek payı gibi hesap unsurları bulunmamakta ise de,  her yıl belirlenen yasal asgari ücretin yıllık tutarı (taban) alınarak, bunun üzerinden hakim tarafından bir değerlendirme yapılması hakkaniyete uygun olacaktır. 

II- Manevi Tazminata Yönelik Yargılama Yapılırken Hakimin Göz Önünde Bulundurması Gereken Özel Durumlar;

TBK.56.maddesinde “Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.” hükmü düzenlenmiştir. Uygulamada, uzun yıllar ve halen de yapılmakta olan araştırma niteliğinde yapılan tek iş, yalnızca, Savcılık ve Karakol aracılığı ile “tarafların sosyal ve ekonomik durumlarının soruşturulması” olmuştur. Bu durum tek başına yeterli değildir. Çünkü kişiler, sosyal ve ekonomik durumlarının soruşturulması için kapılarına gelen polisten çekindiklerinden dolayı haklı dahi olsalar “tazminat ödeneceği” inancıyla “yoksul ve muhtaç durumda olduklarını, olaydan sonra çalışmadıklarını, halen işsiz olduklarını” tutanağa yazdırmaktadırlar. Bu durum da mahkemeler tarafından eksik inceleme sebebiyle hakkaniyete aykırı kararlara sebebiyet vermektedir. Bu nedenlerle, polis tutanaklarının, hatta muhtarlıktan alınan bilgilerin yanında en azından tapudan veya vergi dairelerinden bilgi istenmesi belirlenecek manevi tazminat miktarında hakkaniyete daha uygun olacaktır.

III- Manevi Tazminatın Belirlenmesinde Gözönünde Bulundurulacak Hususlar

Ölümlü veya yaralamalı trafik kazasından kaynaklı mahkemece hükmedilen manevi tazminatın amacı zarara uğrayanda bir huzur duygusu yaratmaktır. Manevi tazminat, davacı taraf için zenginleşme aracı olarak değerlendirilmeden, Mahkemece manevi tazminata yönelik karar verilirken kişilerin yaşam süreleri, destek pay oranlar ve varsa müteveffanın kusur oranı dikkate alınarak olay nedeniyle duyulan acı ve elemin kısmen de olsa giderilmesini amaçlamalıdır. Mahkeme manevi tazminatı belirlerken şu hususları dikkate almalıdır:

IV- MANEVİ TAZMİNATIN, MADDİ TAZMİNATA BENZER BİR YÖNTEMLE HESAPLANMASININ GEREKLİLİĞİ

Manevi tazminatın, maddi tazminata benzer bir yöntemle hesaplanmasının hakkaniyete daha uygun olacağı kanaatindeyiz.
Manevi Tazminat Talep Edilirken Dikkate Alınması Gereken Somut Veriler;

a-) Öncelikle belirtmeliyiz ki, manevi tazminat hesaplaması yapılırken parasal sınır olarak “yasal asgari ücret” dikkate alınmalıdır. Burada belirttiğimiz husus asgari ücretin “taban ölçü” olarak ele alınmasıdır. Asgari ücretin bir yıllık tutarı “taban” kabul edilerek, olayın durumuna göre manevi tazminata hükmedilirken bu “taban”ın altına inilmemesi gerekmektedir.

b) Kazanın gerçekleştiği tarihteki bir yıllık asgari ücret tutarı “taban” olarak alındıktan sonra, (maddi tazminatın eksik bıraktığı) yaşam süreleri ile yıllık asgari ücret tutarı çarpılarak; çıkan miktar, (kusur, işgöremezlik oranı, destek payı gibi) denkleştirme durumları ile netleştirildikten sonra, karar vermek üzere hakimin değerlendirmesine sunulmalıdır.

Şimdi bu açıklamalar doğrultusunda, örnekleri incelersek:

Örnek: 1- EŞ VE İKİ ÇOCUK İÇİN MANEVİ TAZMİNAT:

Tazminat ölçüsü : Asgari ücret x 12 x Destek süresi x Destek payları

d) Şimdi zarar sorumlularının (yani davalıların) değişik kusur oranlarına göre bir tablo düzenleyerek manevi tazminat tutarlarını hesaplayalım. Çıkan miktarlar aynen almayıp yuvarlama yapılarak belirlenecektir. Buna göre tablo şu şekilde olacaktır;

Hak sahipleri   Paylar     8/8 kusur      6/8 kusur      5/8 kusur      3/8 kusur        2/8 kusur
Eş               2/4       100.000         75.000          60.000          35.000          25.000
1.Çocuk          1/4        50.000         37.500          30.000          20.000          12.500
2.Çocuk          1/4        50.000         37.500          30.000          20.000          12.500
Toplam           4/4       200.000        150.000         120.000          75.000          50.000

Örnek: 2- BEDEN GÜCÜ EKSİLEN KİŞİNİN MANEVİ TAZMİNATI:
a) 2012 yılı Ağustos ayında meydana gelen bir trafik kazasında, beden gücü eksilen kişinin yaşı (28), kalan yaşam süresi (39) yıldır.(Özellikle 2014 yılından sonra Yüksek Yargı ve Güncel Düzenlemelere Göre TRH 2010 Yaşam Tablosuna Göre Hesap Yapılması Gerekmektedir. )
b) Beden gücü kaybı, aşağıdaki tabloda (5) ayrı oranda gösterilmiştir.
c) Hesaplamaya esas tavan: 940,50 x 12 x 39 yıl = 440.154 TL.
Aşağıda değişik kusur oranlarına göre manevi tazminat tutarları (Miktarlar yuvarlanarak) gösterilmiştir:

Beden gücü
kayıp oranı       8/8 kusur         6/8 kusur        5/8 kusur     3/8 kusur           2/8 kusur
% 18              80.000             60.000           50.000        30.000               20.000
% 25             100.000             75.000           60.000        35.000               25.000
% 32             125.000             90.000           75.000        45.000               30.000
% 43             150.000            100.000           90.000        50.000               35.000
% 60             200.000            150.000          125.000        75.000               50.000

Örnek: 3- KÜÇÜK YAŞTA ÖLEN ÇOCUĞUN ANNE VE BABASININ MANEVİ TAZMİNATI:
a) 2012 yılı Ağustos ayında meydana gelen bir kazada Anne ve babanın destekten yoksunluk süreleri (20’şer) yıl. (Özellikle 2014 yılından sonra Yüksek Yargı ve Güncel Düzenlemelere Göre TRH 2010 Yaşam Tablosuna Göre Hesap Yapılması Gerekmektedir. )
b) Paylaşım oranları %25’er
c) Paylaşım tutarı: 940,50 x 12 x 20 yıl = 225.000 TL.

Hak sahipleri       Paylar      8/8 kusur      6/8 kusur      5/8 kusur       3/8 kusur       2/8 kusur
Baba                 %25        50.000         35.000          30.000         20.000        10.000
Anne                 %25        50.000         35.000          30.000         20.000        10.000
Toplam               %50       100.000         70.000          60.000         40.000        20.000

Açıklamaya çalıştığımız tüm bu hususlar hakkaniyete uygun olarak manevi tazminatın belirlenmesi amacıyla yapılmış hesaplamalardır. Elbette somut olaya göre üzerinde düşünülüp tartışılacak, kurallar ve ortak dizgeler oluşturulmak gerekecektir. Bu nedenle uğramış olduğunuz manevi zararlara yönelik manevi tazminat davası açarken, tazminat miktarını etkileyen birçok faktörün bir arada değerlendirilmesini gerektirdiğinden bir avukat aracılığıyla takip edilmesi yararlı olacaktır. Bu konuda Ankara Tazminat Avukatı olarak ofisimizden hukuki destek alarak etkili ve hızlı bir çözüm yoluna kavuşabilirsiniz.